اجزای کتاب

اجزای کتاب 

اجزای کتاب شامل سه جزء اصلی است:

1. پیش از متن اصلی

   • جلد: از جنس مقوا یا شمیز که روی آن را با مقوا، پارچه، چرم یا گالینگور می پوشانند شامل اطلاعاتی مانند عنوان کتاب، نام نویسنده، مترجمف گرد آورنده و علامت تجاری ناشر است پشت جلد کتاب معمولا قیمت کتاب یا اطلاعاتی در مورد کتاب، نویسنده یا ناشر دارد.
   • برگه سفید و صفحه بسم ا…
   • صفحه نیم عنوان: که در آن بخشی از عنوان یا تمام عنوان می آید
   • صفحه عنوان: دارای اطلاعات کامل کتاب شناختی که شامل نام و نام خانوادگی پدید آور یا پدید آورندگان، مترجم یا مترجمان، گرد آورنده یا … ، عنوان کامل و تاریخ نشر کتاب است. اطلاعات مربوط به فهرست برگ های کتاب خانه از صفحه عنوان یا پشت آن استخراج می شود.
   • صفحه حقوقی (پشت صفحه عنوان): حقوق قانونی پدید آور و ناشر (حق مولف) ذکر میشود. همچنین شامل اطلاعات صفحه عنوان، آدرس و شماره تلفن ناشر، نام چاپخانه، تیراژ و سایر اطلاعات لازم است. از سال ۷۵ به بعد کتاب هایی که برای نخستین بار چاپ می شوند، فهرست نویسی پیش از انتشار ( فیپا) دارند که اطلاعات آن نیز در صفحه حقوقی است.
   • صفحه اهدا: در این صفحه نویسنده اثر خود را به کسی تقدیم می کند.
   • پیشگفتار: نویسنده هدف خود را از تالیف کتاب بیان می کند. موانع، مشکلات و یا عوامل توفیق خود را بیان می کند. پیشگفتار با نام هایی مانند سخنی با شما، یادداشت مولف، درباره این کتاب نیز نامیده میشود.
   • فهرست مندرجات: که همان فهرست است که به فصل ها و صفحات اشاره دارد. مقدمه یا دیباچه: چکیده ای از مطالب کتاب که در آن نویسنده حدودو ثغور مطالب و گاهی خلاصه هر فصل را بیان می کند. نویسنده مقدمه گاهی نویسنده کتاب نیست. می تواند استاد نویسنده، فردی صاحب نام یا قابل احترام در جامعه باشد.

۲٫ متن اصلی

تقدم و تاخر آن ها با نظر پدید آور، ویراستار ور بخش طراحی است. پانویس ها یا توضیحات بعضی واژه ها و اطلاحات در پایین ترین قسمت یا زیر همه مطالب در زیر یک خط نوشته می شوند.

۳٫ پس از متن اصلی

نمایه: سیاهه الفبایی از نام ها، واژه ها و موضوعاتی است که در کتاب می آید. به طوری که مقابل هر واژه شماره صفحه ای که آن نام یا واژه در آن صفحه آمده است، ثبت میشود. فهرست یا نمایه اعلام: نمایه های نام اشخاص، اماکن، کتاب ها و رساله ها نمایه موضوعی: سیاهه موضوعات متن همراه با ارجاع به صفحه

۴٫ پی افزود و ضمائم:

مطالبی که ضمیمه متن کتاب هستند مانند کتاب نامه ها، جداول آماری و مطالب تئضیحی (تعلیقات)

کتاب نامه:

سیاهه منابع و مآخذ است که این بخش مهمترین بخش  اجزای کتاب است زیرا اعتبار علمی کتاب به منابع و مآخذ بستگی دارد. گاهی به دلیل تعداد منابع یا تفاوت نویسندگان فصول گوناگون، کتاب نامه در پایان هر فصل می آید.
برخی از ناشران برای پایین آوردن قیمت تمام شده کتاب از آوردن برخی از اجزای پیش از متن و پس از متن خود داری می کنند.

ویژگیهای یک اثر خوب

• بکر و تازه باشد و تا پیش از آن درباره موضوع مورد بحث، کتاب یا اثر مشابه دیگری منتشر نشده باشد و یا نگاه تازه نویسنده، کهنگی موضوع را تحت الشعاع قرار دهد.
• نویسنده اثر همه مطالب مرتبط با موضوع را در کتاب های دیگر مطالعه کرده باشد. به دیگر سخن، کلام او فصل الخطابی در آن موضوع باشد.
• نویسنده همواره در هنگام نوشتن، مخاطب را در نظر داشته باشد و بداند که با نوشتن خود، آیا خوانندگان اثر را راضی می کند یا آنان را از خواندن اثرش تنگ خواهد کرد.
• زبانی روان و نثری سلیس و بی تکلف اختیار کند.
• هر گاه به مطلبی از نویسنده ای دیگر اشاره می کند با دقت و وسواس زیاد آن را آن را نقل کند و برای احترام به آن نویسنده و خوانندگان کتاب خود منبع مورد نظر را کاملا معرفی نماید.
• از دراز نویسی و افزایش بیش از حد حجم مطلب پرهیز کند و بنای کارش را به اختصار و ایجاز بگذارد.
• از توصیف، استدلال، بررسی علل و نتایج استشهاد، مقایسه، تقسیم بندی در نگارش کتاب بره ببرد تا هم آثار ملال را از چهره خوانندگان کتابش بزداید و او را وادار به مطالعه کامل کتاب کند و نیز پایه های منطقی اثرش را استحکام بخشد.
• هرگز از ارائه سند و مدرک در تایید نظریاتش و یا نقل حوادث در کتابش دوری نکند.
• از نوشتن مطالب با کنایه و رمز و نیز از به کار بردن کلمات و جملات مبهم و راز آلود در کتاب بپرهیزد. چون یک اثر همواره برای روشن شدن موضوعی خلق میشود نه برای افزودن بر مجهولات بشری.

الفبای نشر

اصطلاحات و عبارات رایج در صنعت نشر الفبای نشر محسوب می شوند چرا که بدون آگاهی از آنها ورود به این صنعت امکانپذیر نخواهد بود. در این قسمت با این عبارات و تعاریف بیشتر آشنا خواهید شد.که یکی از اجزای کتاب است.

تالیف: تالیف عبارت است از تهیه، گرد اوری، تدوین، تصنیف و تلخیص مانند: داستان ها و رمان های که بر اساس رخدادهای واقعی به رشته تحریر در می آیند.

آفرینش:

عبارت است از ایجاد یا خلق اری نو و بدیع که از ذهن نویسنده سرچشمه گرفته و در موارد معدودی از مطالب سایر آثار استفاده شده باشد.

گردآوری: گردآوری عبارت است از تدوین مطالب، تصنیف، تلخیص و جمع آوری مطالب از سایر آثار و دسته بندی آن ها.

ترجمه:

ترجمه عبارت است از برگرداندن مطالب کتاب از زبان دیگر به فارسی سلیس و روان و بدون دخل تصرف در محتوای اصلی کتاب است.

بازنویسی:

هر گاه اثری دارای سوژه مناسبی بوده اما متن آن از نظر اصول نگارش ضعیف و غیر قابل استفاده باشد با ایجاد تغییرات اساسی متن جدیدی پدید می آید که همان سوژه را در بر دارد. به متن باز نویسی شده متن اصلی گفته میشود.

کتاب:

مجموعه ای است از تالیف، ترجمه و گرداوری مصحف که از ۴۸ صفحه بیشتر است.

هر اثر چاپی غیر ادواری که به منظور ارایه به عموم انتشار یافته و بیش از ۲۵ صفحه داشته باشد

انتشارات:

موسسه ای است برای اشاعه فرهنگ و ارتقای سطح آگاهی های جامعه با اجرای همه امور مربوط به انتشارات و ترجمه کتاب های اسلامی، ادبی، علمی، فرهنگی و هنری.

ناشر:

شخص، شرکت یا شخصیت حقوقی که مسوول انتشار کتاب یا موارد دیگر چاپی برای استفاده همگان است.

شابک:

در ایران حروف اختصاصی شابک ( شماره استاندار بین المللی کتاب) معادل ISBN (International Standard Book Number) تعریف شده است. استفاده از شابک به این منظور است که در میان انبوه کتاب ها بتوان کتابی را بدون اینکه به مشخصات کتاب شناختی آن از جمله نویسنده، عنوان، ناشر و … دسترسی باشد متمایز کرد.

فیپا:

در واقع همان شناسنامه کتاب در کتاب خانه ملی می باشد. هر کتاب قبل از آنکه از سوی مراجع ذیربط مجوز انتشار دریافت کند، باید در کتابخانه ملی ایران ثبت شود و از آن فهرست نویسی پیش از انتشار یا اصطلاحا فیپا تهیه شود.

عبارت فیپا کوته نوشت «فهرست نویسی پیش از انتشار» است و شامل فهرست نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب، پیش از انتشار آن و درج آن در صفحه حقوقی یا شناسنامه کتاب است.

شاپا: کوته نوشت «شماره استاندارد بین‎المللی پیایندهای ایران» است.

پیایند یا نشریه ادواری: نشریه‎‎ای چاپی یا غیرچاپی است که به طور مسلسل و در فواصل زمانی معین یا نامعین منتشر می‎شود و قاعدتاً به طور نامحدود ادامه می‎یابد. پیایندها شامل مجلات، روزنامه‎‎ها، سالنامه‎‎ها، یادبودها، خلاصه مذاکرات سازمانها، صورت جلسات همایشهای دنباله‎دار، گزارشهای انجمنهای علمی و نیز فروستهای تک‎نگاشتی است.

اندازه کتاب

کتاب سایز رقعی: سایز ۱۴٫۵ در ۲۱ و حاشیه برابر ۲

کتاب سایز وزیری: سایز ۱۷٫۵ در ۲۵ و حاشیه برابر را ۲٫۲

عنوان: به نام کتاب گفته میشود

پدید آور: یک کتاب ممکن است توسط یک مولف تهیه شده باشد و یا اشخاص، انجمن ها، نهادها یا سازمان های مسول نگارش یک اثر باشد

وضعیت نشر: شامل محل نشر، نام ناشر و تاریخ نشر است.

فهرست های کتاب: شامل فهرست مندرجات در اول کتاب، منابع و کتابنامه میشود.

مقدمه و پیش گفتار: حاوی مطالب کوتاه و مفیدی در باره کتاب است که به فهرست نویس در تعیین موضوع کتاب یاری میرساند.

سایر خصوصیات کتاب

اجزای کتاب علاوه بر موارد فوق فهرست نویس به سایر خصوصیات که کیفیت چاپ و متن کتاب را بیان می کند نیز توجه دارد. از جمله پانوشت ها، واژه نامه ها، زندگی نامه ها، مولف، نام کتاب و نام مولف به زبان اصلی، صفحه عنوان به زبان اصلی، شماره سری مجموعه، عناوین فرعی کتاب، فهرست، تعداد صفحات کتاب، تصاویر، نقشه ها، سند ها و …..

حق التالیف/ حق الترجمه: زمانی که یک نویسنده اثری را خلق می کند بر اساس قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال ۱۳۴۸، حقوقی به او تعلق می گیرد و ناشر باید بر اساس قانون، حقوق مادی و معنوی مولف را رعایت کند.

به عبارت دیگر پدید آوردن یک اثر مکتوب که دارای اصالت باشد و کپی از آثار دیگران نباشد خود به خو سبب خواهد شد کلیه حقوق مادی و معنوی آن اثر به مولف تعلق گیرد. بدیهی است هر گونه باز نشر این اثر (چه به صورت کتاب، فیلم، فیلم نامه، تاتر و …) بدون کسب مجوز از صاحب اثر ممنوع خواهد بود. البته صاحب اثر که می تواند مولف، مترجم، نویسنده، شاعر، و … باشد می تواند این حقوق را در ازای دریافت وجه و یا طی یک توافق به ناشر واگذار کند.

ویراستاری:

ویراستاری در حقیقت پیرایش و زیبا سازی متن برای خواننده است . ویراستار با چک و اصلاح واژه ها و جمله ها، امکان فهم و درک بهتر متن را به خواننده می دهد. ویراستار متن دست نوشته را ممکن است باز نویسی کند، ترتیب فصول را تغییر دهد، مکررات را حذف کند، به هر کجا که لازم بود عبارت وصل کننده ای یا پاراگراف آغاز گری بیفزاید. اجزای کتاب بسیار حائز اهمیت است.

• ویرایش صوری(فنی)
• ویرایش ادبی(نگارش)
• ویرایش علمی(محتوایی)
• ویرایش اساسی(جامع)

مدیر هنری: مدیریت هنری به عهده تصویر گر (طراح گرافیک) است.

فرم بندی: به فرایند انتخاب تعداد صفحات کتاب بر اساس اندازه زینک طوری که کاغذ مصرفی کمترین پرتی (یا همان حاشیه های اضافه و دور ریختنی) را داشته باشد فرم بندی می گویند. به عبارت دیگر در فرم بندی صفحه آرا و لیتو گراف تصمیم می گیرد که اندازه (قطع) کتاب و تعداد صفحات آن چه قدر باشد.

لیتو گرافی: لیتو گرافی در حقیقت فرآیند تبدیل متن تایپی و طرح جلد کتاب به فیلم و سپس زینک آماده چاپ است.

وزالید: نسخه پوزیتیو تهیه شده از فیلم که روی کاغذ چاپ میشود را اوزالید می گویند. اوزالید در واقع نمونه صفحه آرایی و صحافی شده کتاب قبل از تهیه زینک است که ناشر یا ناظر چاپ با تایید آن دستور تهیه کپی زینک و چاپ کتاب را صادر می کند.

طرح نوشته: طرح در نوشته های کوتاه ممکن است ذهنی باشد اما در نوشته های بلند باید مکتوب باشد.

پیک مشاور